تیروئید چیست؟
تیروئید یکی از مهم ترین غده‌های بدن است که ترشحات اش تقریبا در همه مکانیسم‌های بدن دخالت دارد و به همین خاطر وقتی کم‌کار یا پرکار می‌شود علایم متنوعی را ایجاد می‌کند که در خیلی از موارد اصلا قابل پیش‌بینی نیستند. غده تیروئید به شکل پروانه است و درست جلوی گلو قرار گرفته است. هورمون‌های تیروئیدی اشتها و متابولیسم بدن را تحت کنترل دارند و به همین خاطر می‌توان اسم این غده را ترموستات داخلی بدن گذاشت. از آنجا که کمبود تیروئید علایم بسیار متنوعی ایجاد می‌کند که با خیلی از بیماری‌های دیگر ممکن است هم‌پوشانی داشته باشد، بنابراین تشخیص آن تنها از روی علایم به همین سادگی‌ها هم نیست و برای تایید کم‌کاری یا پرکاری تیروئید حتما باید آزمایش خون بدهید. جالب است بدانید که فقط در آمریکا حدود 20 میلیون از افراد مبتلا به اختلال تیروئید هستند اما کمتر از 40 درصد از آنها متوجه بیماری خود شده‌اند و در 60 درصد از موارد این بیماری به صورت تشخیص داده نشده باقی می‌ماند. همچنین خانم‌ها 5-8 برابر بیش از مردان دچار اختلالات تیروئیدی می‌شوند.
چرا تیروئید کم‌کار می‌شود؟
1. اختلالات خودایمنی: نوع خاصی از بیماری التهابی به نام هاشیموتو وجود دارد که منجر به کم‌کاری تیروئید می‌شود. اختلالت خودایمنی وقتی روی می دهند که بدن شروع به تولید آنتی‌بادی بر علیه خودش می‌کند و گاهی اوقات این آنتی‌بادی‌ها تیروئید را هدف قرار می‌دهند.
2. درمان‌های پرکاری تیروئید: ید رادیواکتیو یا استفاده از داروهای مهارکننده غده تیروئید از درمان‌های شاع پرکاری این غده است، اما گاهی اوقات این درمان‌ها می‌تواند به صورت موقت باعث کم‌کاری تیروئیدتان شوند.
3. جراحی‌های غده تیروئید: برداشتن بخشی از غده تیروئید می‌تواند باعث شود که تولید هورمون‌های این غده به صورت قابل‌ملاحظه‌ای کاهش پیدا کند و در نتیجه لازم باشد که شما تا پایان عمرتان داروهای ضد کم‌کاری تیروئید مصرف کنید.
4. پرتودرمانی: اشعه‌هایی که برای درمان سرطان‌های سر و گردن مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند روی غده تیروئید اثر گذاشته و آن را کم‌کار کنند.
5. داروها: بعضی از انواع داروها می‌توانند منجر به کم‌کاری تیروئید شوند از جمله لیتیوم که در درمان بعضی از انواع اختلالات روانی تجویز می‌شود. بنابراین اگر تحت درمان با داروی خاصی هستید، بهتر است در خصوص عوارض جانبی آن بر غده تیروئید، حتما از پزشک معالج‌تان سوال کنید.
6. اختلالات مادرزادی: بعضی از نوزاد هستند که موقع تولد تیروئیدشان کم کار بوده یا اصلا بدون این غده متولد می‌شوند. اغلب این نوزاد در هنگام تولد هیچ علامت خاصی ندارند و دقیقا به همین خاطر است که در بیشتر کشورهای دنیا غربالگری اختلالات تیروئید در هنگام تولد اجباری است.
7. اختلالات غده هیپوفیز: اگر غده هیپوفیز نتواند به اندازه کافی هورمون تی اس اچ یا هورمون تحریک‌کننده تیروئید بسازد، عملکرد این غده به اختلال مواجه شده و علایم کم‌کاری تیروئید ظاهر می شود.
8. بارداری: خیلی از خانم‌ها هستند که پیش از بارداری دچار هیچ‌گونه اختلالی در غده تیروئیدشان نیستند، اما یک دفعه در بارداری متوجه می‌شوند که تیورئیدشان کم‌کار شده است. این اختلال باعث می شود که فشارخون مادر بارداری به ویژه در سه ماهه اخر حاملگی افزایش پیدا کند و وضعیتی را به وجود آورد که هم برای مادر و هم جنین خطرناک است. در صورت عدم درمان صحیح کم‌کاری تیروئید در بارداری عوارضی همچون سقط جنین، زایمان زودرس، پره اکلامسی و... در کمین مادر خواهد بود. علاوه بر این کم کاری تیروئید به شکل جدی روی رشد و نمو جنین در رحم مادر اثرگذار خواهد بود.
9. کمبود ید: ید ماده معدنی کمیابی است که در غذاهای دریایی، به خصوص جلبک دریایی فراوان است. گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد کرده‌اند نیز از جمله منابع این ماده معدنی در برنامه غذایی روزانه محسوب می‌شوند. اگر ید به میزان کافی به بدن نرسد، تولید هورمون‌های تیروئیدی هم مختل شده و کم‌کاری این غده را به دنبال خواهد داشت. البته با اضافه کردن ید به نمک طعام احتمال بروز این بیماری به دلیل کمبود ید به شدت پایین آمده است.
چه کسانی در معرض خطر کم‌کاری تیروئید قرار دارند؟
1. خانم‌ها
2. مبتلایان به اختلالات خودایمنی
3. داشتن سابقه خانوادگی اختلالات خودایمنی
4. قرار گرفتن تحت درمان با یدرادیواکتیو
5. قرار گرفتن تحت درمان با اشعه در قسمت سر، گردن و قفسه سینه
6. داشتن سابقه جراحی تیروئید
7. حاملگی یا زایمان طی شش ماه گذشته
کم‌کاری تروئید، کاهش متابولیسم و چاقی
هنگامی که غده تیروئید کم‌کار می‌شود، به سرعت فرایندهای مختلفی که تحت تاثیر هورمون‌های ترشح‌شده از این غده هستند، کند می‌شوند. این مساله باعث می شود که فرد با کمبود انرژی برای انجام فعالیت‌های روزانه‌‌اش مواجه شود. به همین خاطر است که بسیاری از مبتلایان به تیروئید از این مساله که صبح‌ها توان کافی برای بلند شدن ندارد شکایت می‌کند. انگار که در طول شب به جای خوابیدن کوه کنده‌اند! همین مساله باعث پرخوابی مبتلایان به کم‌کاری تیروئید نیز می‌شود و کافی است که سرشان به بالش یا حتی پشتی صندلی برسد تا به چرت زدن بیفتند.
از طرف دیگر غده تیروئید به طور معمول مصرف انرژی را در بدن افزایش می‌دهد و وقتی کم‌کار شود، سوخت و ساز یا متابولیسم پایه بدن به شدت افت می‌کند. حساسیت مبتلایان کم کاری تیروئید به سرما و همچنین افزایش وزن این افراد، درست به همین دلیل است. البته متخصصان غدد می‌گویند همه افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید لزوما چاق نمی‌شوند و اگر بشوند هم این چاقی بیشتر مربوط به احتباس آب و مایعات در بدن‌شان است.
علایم کم‌کاری تیروئید
اگرچه کمبود انرژی، خستگی و چاقی از علایم شناخته شده کم‌کاری تیروئید است، اما گاهی اوقات این بیماری بلاهای دیگری هم سر بدن‌تان می‌آورد که حتی فکرش را هم نمی‌کنید از جمله:
1. افسردگی: کم‌کاری تیروئید عملکرد مغز را کند می‌کند و این ماله باعث می‌شود که فرد تمرکز را از دست بدهد و به مرور دچار افسردگی شود. به هم خوردن خلق و خوی فرد به دنیال کم‌کاری تیروئید هم علت دیگری برای داشتن احساس ضعف و ناتوانی است.
2. مشکلات حافظه: اگرچه کم‌کاری تیروئید باعث می‌شود که حافظه شما کم شود، ولی نگران نباشید چون مطالعه‌ای که در سال 2014 انجام شده نشان داده است کم‌کاری تیروئید به اختلالات شناختی دائمی منجر نمی‌شود.
3. یبوست مکرر: کم‌کاری تیروئید اغلب عملکردهای بدن را کند می‌کند و دستگاه گوارش هم از این قاعده کلی مستثنی نیست و به همین خاطر هم هست که مبتلایان این بیماری معمولا درگیر یبوست هستند.
4. ریزش مو: اگر موهایتان دسته دسته می‌ریزد، بهتر است زودتر آزمایش خون بدهید تا تکلیف غده تیروئیدتان مشخص شود.
5. تغییرات چرخه قاعدگی: در زنانی که کم‌کاری تیروئید دارند، طول سیکل قاعدگی خیلی کوتاه یا خیلی زیاد می‌شود. خونریزی‌های خیلی شدید نیز یکی دیگر از عوارض انکارنشدنی تیروئید کم‌کار است.
6. ناباروری: یکی از تست‌های روتین در زوج‌هایی که بیش از یک سال از اقدام‌شان برای بارداری گذشته اما بچه‌دار نشده‌اند، تست‌های تیروئیدی است. تیروئید کم‌کاری می‌تواند بارداری را به تاخیر بیندازد و در بیشتر موارد با درمان این اختلال، بارداری هم اتفاق می‌افتد.
7. خشکی پوست: از آنجا که تیروئید وضعیت پوست را هم کنترل می‌کند، خشکی پوست به دنبال کم‌کاری تیروئید اجتناب ناپذیر است.
8. افزایش کلسترول خون: کاهش ترشح هورمون تیروئید و افزایش تی اس اچ، کلسترول خون را بالا می برد و هر چه تی اس اچ بالاتر باشد، سطح کلسترول نیز بالاتر خواهد بود.
خیلی مفیدواموزنده
سپاس . بسیار عالی و جامع. در صورت امکان مواد طبیعی برای درمان این بیماری رو هم ذگکر کنید.
بسیار آموزنده و عالی مچکرم.